Το ‘ξερα εγώ!

Απόσπασμα από το βιβλίο: «Φτιάξε τη δυστυχία σου μόνος σου», Paul Watzlawick, 1985.

Στην εφημερίδα το ωροσκόπιό σας προειδοποιεί (εσάς και μαζί άλλα τρακόσια εκατομμύρια πρόσωπα που έτυχε να γεννηθούν κάτω από τον ίδιο αστερισμό) για την πιθανότητα ενός ατυχήματος. Και πράγματι γλιστράτε ,πέφτετε και χτυπάτε. Ήταν να το περιμένετε! Σε τελική ανάλυση η αστρολογία δε λέει μπούρδες…

Αλλά είναι όντως έτσι; Παίρνετε όρκο ότι θα πέφτατε ακόμη κι αν δεν είχατε διαβάσει αυτή την πρόβλεψη; Ή αν δεν πιστεύατε καθόλου στην αστρολογία; Δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση εκ των υστέρων.

Ο φιλόσοφος Καρλ Πόπερ έχει αναπτύξει την ενδιαφέρουσα ιδέα ότι – για να το απλοποιήσουμε λιγάκι – οι ενέργειες του Οιδίποδα για να αποφύγει την πραγματοποίηση της φρικτής προφητείας είναι αυτές ακριβώς που τον οδήγησαν στη μοιραία επιβεβαίωση του χρησμού. Βλέπουμε εδώ ακόμα μια εφαρμογή της συμπεριφοράς αποφυγής: κάτω από ποιες συνθήκες, μπορεί να οδηγήσει εκεί ακριβώς απ’ όπου είχε σκοπό να ξεφύγει. Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες;

Πρώτον, χρειάζεται μια πρόβλεψη, με την πλατιά έννοια του όρου, δηλαδή: αναμονή , ανησυχία και πίστη ή έστω υποψία ότι τα γεγονότα θα ακολουθήσουν με συγκεκριμένη ροή. Δεν έχει καμία σημασία αν αυτή η προσμονή θα δημιουργηθεί μέσα από πεποιθήσεις που μας μεταδόθηκαν από άλλους ή εάν είναι προϊόν αυθυποβολής.

Δεύτερον, η προσμονή αυτή δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί σαν μια απλή πιθανότητα, αλλά σαν μια έγκυρη αναγγελία ενός σίγουρου γεγονότος που απαιτεί μια άμεση συμπεριφορά αποφυγής.

Τρίτον, αυτή η τελευταία υπόθεση θα είναι τόσο προφανής όσο θα τη συμμερίζεται ο πολύς κόσμος και θα είναι τόσο πιστευτή όσο περισσότερο θα είναι σε αρμονία με την κοινή λογική, τους κοινωνικούς κανόνες και τις εμπειρίες του παρελθόντος π.χ. αρκεί να εδραιώσουμε μέσα μας την πεποίθηση – άσχετα αν είναι δικαιολογημένη ή παράλογη- ότι οι γύρω μας μας κουτσομπολεύουν και μας κοροϊδεύουν πίσω από την πλάτη μας.

Με βάση αυτά τα…. «γεγονότα», η κοινή λογική θα μας επιβάλλει να δυσπιστούμε πλέον με τους ανθρώπους. Και εφόσον καμουφλάρουν τις ενέργειές τους κάτω από ένα λεπτό πέπλο, θα λάβουμε τα μέτρα μας και θα τους παρατηρήσουμε προσεκτικά, δίνοντας σημασία στη λεπτομέρεια.

Με τέτοιες αφετηρίες, είναι μόνο ζήτημα χρόνου να τους τσακώσουμε μια μέρα να ψιθυρίζουν, να πνίγουν μικρά γελάκια, να κλείνουν το μάτι ο ένας στον άλλον και να κουνούν συνωμοτικά το κεφάλι τους. Η προφητεία θα έχει πραγματοποιηθεί και θα μπορούμε να φωνάξουμε θριαμβευτικά όσο και πικρά:

«Το ‘ξερα εγώ!» .

Η επιτυχία είναι εγγυημένη στο βαθμό που καταφέρνουμε να αγνοήσουμε τελείως τη δική μας συμβολή στην εξέλιξη της κατάσταση αυτής.

Όταν το παιχνίδι των διαπροσωπικών σχέσεων συνεχιστεί για αρκετό καιρό, θα είναι πια αδύνατο (και άλλωστε χωρίς σημασία) να εντοπίσουμε ποιος το ξεκίνησε: ήταν άραγε η δική μας καχύποπτη συμπεριφορά (που έφτανε στα όρια γελοιότητας) που «τσίγκλησε» τους γύρω μας ή μήπως ήταν η δική τους συμπεριφορά που ξεκίνησε τις υποψίες μας;

Αυτές οι προβλέψεις που «βγαίνουν αληθινές» διαθέτουν μία αληθινά μαγική δύναμη να δημιουργούν μια «πραγματικότητα» και για αυτό είναι πολύ σημαντικές για το σκοπό μας. Κατέχουν περίοπτη θέση στο οπλοστάσιο αυτών που κυνηγούν τη δυστυχία, είτε για τον εαυτό τους μόνο, είτε για το ευρύ κοινωνικό σύνολο.

Η ιστορία δείχνει για παράδειγμα πως όταν κάποιες μειονότητες δε μπορούν, στο πλαίσιο μια απαγορευτικής κοινωνίας, να ασχοληθούν με «νόμιμες δραστηριότητες» (γεωργία, βιοτεχνία κ.λπ.) επειδή η πλειοψηφία τους θεωρεί πολίτες β’ κατηγορίας, τεμπέληδες, πλεονέκτες και προπάντων «διαφορετικούς» θα προσαρμοστούν και θα εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους δουλεύοντας ως ρακοσυλλέκτες, τοκογλύφοι, λαθρέμποροι, κ.λπ.. Με αυτές τις δραστηριότητες γίνονται τα αποβράσματα της κοινωνίας που φυσικά έχει όλα τα δίκια της να τους κρατά στο περιθώριο.

Όσα περισσότερα απαγορευτικά σήματα βάλει στους δρόμους η τροχαία, τόσες περισσότερες παραβάσεις και αυτό θα δικαιολογήσει τη λήψη επιπρόσθετων απαγορευτικών μέτρων , αφού οι οδηγοί είναι τόσο κακοί.

Όσο μια χώρα αισθάνεται ότι απειλείται η μία από την άλλη, τόσο εξοπλίζεται, αναγκάζοντας τη γειτονική της χώρα να πάρει και αυτή ανάλογα αμυντικά μέτρα, που θα θεωρηθούν ως περαιτέρω αποδείξεις για τις πολεμοχαρείς και προκλητικές διαθέσεις της.

Είναι πια θέμα χρόνου να ξεσπάσει αυτός ο πόλεμος που όλοι πλέον περιμένουν. Όσο θα αυξάνονται οι φόροι για να καλυφθεί η φοροδιαφυγή (είτε είναι αληθινή , είτε φανταστική), τόσοι περισσότεροι τίμιοι πολίτες θα γίνονται φοροφυγάδες. Κάθε πρόβλεψη (σωστή ή όχι) για μελλοντική έλλειψη ενός καταναλωτικού αγαθού παρασύρει τις νοικοκυρές να αγοράσουν τόσα αποθέματα, ώστε στο τέλος να δημιουργηθεί όντως η έλλειψη που είχε προαναγγελθεί.

Η πρόβλεψη κάθε γεγονότος έχει ένα τελικό αποτέλεσμα: αυτό ακριβώς που είχε προβλεφθεί.

Απαραίτητα προϋπόθεση είναι, όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα, να πειστούμε ή να αφήσουμε να μας πείσουν για ένα αναπόφευκτο μελλοντικό γεγονός και να θεωρήσουμε ότι η πραγματοποίησή του είναι ανεξάρτητη από τη θέλησή μας.

Σαν άλλοι Οιδίποδες μπορούμε και εμείς να πετύχουμε με σιγουριά αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε.

Αντωνία Ποθητού, Coach/ Ψυχολόγος

Αν χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να βρεις εδώ:

Υπηρεσίες

Συμβουλευτική

Coaching: Σε τί μπορεί να με βοηθήσει;

Διαδικτυακή συνεργασία

Εxecutive Coaching

Ποιος ορίζει τη ζωή σας;

Ενσυναίσθηση

Ανάγκες και Κίνητρα

Οι 10 τεχνικές χειραγώγησης της μάζας