Τί είναι η ενσυναίσθηση και γιατί είναι πολύ διαφορετική από τη συμπόνοια;
Η ενσυναίσθηση είναι κρίσιμος παράγοντας για την ικανότητά μας να ζούμε με τους άλλους σε ένα γενικότερο πλαίσιο αλληλεπίδρασης και τελικά μας οδηγεί στο να βιώνουμε περισσότερη ευτυχία στη ζωή μας.
Η Teresa Wiseman μελέτησε την ενσυναίσθηση και τη σχέση της με διάφορα επαγγέλματα και εντόπισε 4 χαρακτηριστικά της:
- Η ικανότητα αντίληψης της οπτικής γωνίας του άλλου ή της αναγνώρισης της οπτικής γωνίας του άλλου ως την πραγματικότητά του
- Η έλλειψη κριτικής στάσης
- Η ικανότητα αναγνώρισης των συναισθημάτων των άλλων και
- Η ικανότητα να επικοινωνείς την κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων
Ενσυναίσθηση σημαίνει να μπορείς να νιώθεις ΜΕ τους άλλους.
Να μπορείς να πεις στον άλλον «ξέρω πώς είναι να είσαι σε αυτή την κατάσταση και είμαι εδώ, δεν είσαι μόνος σε αυτό»
Η ενσυναίσθηση τροφοδοτεί την σύνδεση,
η συμπόνοια καθοδηγεί την αποσύνδεση.
Brené Brown
Η συμπόνοια είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Πρόκειται για μηνύματα υποστήριξης και θλίψης για τους άλλους σε μια κατάσταση ανάγκης. Νιώθεις άσχημα γι ‘αυτούς … αλλά δεν ξέρεις πώς είναι να είσαι στη θέση τους.
Η ενσυναίσθηση είναι μία επιλογή και αυτή η επιλογή σε τοποθετεί σε μία ευάλωτη κατάσταση. Για να συνδεθώ με τον άλλο, πρέπει πρώτα να συνδεθώ με τον εσωτερικό μου κόσμο , με το βίωμα μέσα μου που έχει εμπειρία αυτής της κατάστασης και των συνοδευόμενων συναισθημάτων.
Ποτέ μία πρόταση που εκφράζει ενσυναίσθηση, δεν ξεκινάει με το «τουλάχιστον»
Όταν εκφράζουμε κάτι λυπηρό, συνήθως οι άλλοι προσπαθούν να μας το ομορφύνουν με τέτοιου είδους εκφράσεις. Για παράδειγμα:
- Απέβαλλα. Το μωρό μου χάθηκε.
- Τουλάχιστον, ξέρεις ότι μπορείς να μείνεις έγκυος.
- Νομίζω ότι ο γάμος μου καταρρέει.
- Τουλάχιστον, είσαι παντρεμένη.
- Διώχνουν το γιο μου από το σχολείο.
- Τουλάχιστον, η κόρη σου είναι άριστη μαθήτρια.
Όμως, όταν μοιραζόμαστε κάτι δύσκολο με κάποιον, δε θέλουμε να μας το ομορφύνει.
Αντίθετα, θα θέλαμε να είναι δίπλα μας λέγοντας: «δε ξέρω τί να σου πω, όμως χαίρομαι που το μοιράστηκες μαζί μου». Η αλήθεια είναι ότι καμία απάντηση δε θα έκανε τη δυσκολία μου πιο εύκολη. Αυτό που θα διευκόλυνε την κατάσταση, είναι η αυθεντική, ουσιαστική μας σύνδεση με άλλους ανθρώπους.
Ενσυναίσθηση και νευροεπιστήμες
Η Sue Johnson συνδυάζει των κόσμο των νευροεπιστημών με τη σημασία της σύνδεσης και μας τεκμηριώνει ότι «αυθεντική σύνδεση δεν είναι τίποτε άλλο από το να νιώθεις πως σε νιώθουν.»
Johnson (2008): «Οι νευροεπιστήμονες ανακάλυψαν κατά τύχη τους αντικατοπτρικούς νευρώνες το 1992, όταν ένας ερευνητής που, τρώγοντας ένα παγωτό χωνάκι, χαρτογραφούσε τον εγκέφαλο ενός πιθήκου, παρατήρησε ότι και ο εγκέφαλος του πιθήκου φωτίστηκε σα να έτρωγε και ο ίδιος παγωτό!
Οι νευρώνες αυτοί μας επιτρέπουν να διαβάζουμε τις προθέσεις και τα συναισθήματα του άλλου, να μπορούμε να βάζουμε κάποιον στην καρδιά μας. Οι νευροεπιστήμονες, δανειζόμενοι την ορολογία της φυσικής, μιλούν για καταστάσεις δόνησης «ενσυναισθητικής αντήχησης». Αυτό για τις δυαδικές σχέσεις σημαίνει ότι δημιουργείται μια απτή δύναμη ακριβώς όταν κοιτάζονται μεταξύ τους. Αυτή η ιδιότητα μας βοηθάει να είμαστε συναισθηματικά παρόντες και να πιανόμαστε από τις κεντρικές νύξεις των συμμετεχόντων.
Αυτό δημιουργεί ένα επίπεδο επένδυσης και ενσυναίσθησης που διαφορετικά χάνεται στις λιγότερο άμεσες συζητήσεις. Οι αντικατοπτρικοί νευρώνες μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα που εκφράζονται από τους άλλους και να τα αισθανόμαστε στο σώμα μας. Επικυρώνεται και επιστημονικά η έννοια του συναισθηματικού δεσμού ότι αυθεντική σύνδεση δεν είναι τίποτε άλλο από το να «νιώθεις πως σε νιώθουν».
Έτσι, τονίζεται η σημασία της ενσυναίσθησης αλλά και της συναισθηματικής νοημοσύνης γενικότερα που κατά τη γνώμη μου είναι το πιο σημαντικό σημείο για την κατανόηση, την παρουσία, την καλλιέργεια εμπιστοσύνης και εγγύτητας αλλά και την ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να προσαρμόζει το επικοινωνιακό του στυλ και την ανταπόκρισή του. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (Goleman, 1998) είναι το κλειδί , η ικανότητα να δημιουργούμε μέσα μας και στο περιβάλλον την παύση που χρειαζόμαστε, για να παρατηρήσουμε τί συμβαίνει, να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να έχουμε μια αντίδραση για την οποία δεν θα μετανιώσουμε μετά.
Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν ότι η εκπαίδευση στην πρακτική της ενσυναίσθησης συνέβαλε στην επίτευξη πιο θετικών κοινωνικών συμπεριφορών και μιας πιο θετικής αυτοαξιολόγησης τόσο σε επιθετικά όσο και σε φιλικά περιβάλλοντα.
Τέλος, χρειάζεται να τονίσουμε ότι αν και η ενσυναίσθηση είναι ζωτικής σημασίας για επιτυχημένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, η υπερβολική ενσυναίσθηση αρνητικών συναισθημάτων των άλλων μπορεί να είναι ακατάλληλη και να αποτελεί πηγή εξάντλησης.
Αντωνία Ποθητού, Ψυχολόγος – Coach
Goleman, D. (1998). Working with emotional Intelligence.
Feshbach, N. D., & Feshbach, S. (1982). Empathy training and the regulation of aggression: Potentialities and limitations. Academic Psychology Bulletin, 4(3), 399–413.
Johnson, S. (2008). Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love
Olga M. Klimecki, Susanne Leiberg, Matthieu Ricard, Tania Singer, Differential pattern of functional brain plasticity after compassion and empathy training, Social Cognitive and Affective Neuroscience, Volume 9, Issue 6, June 2014, Pages 873–879, https://doi.org/10.1093/scan/nst060
Wiseman, T. (1996) A concept analysis of empathy. Journal of Advanced Nursing, 1996,23, 1162-1167
Αν χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να βρεις εδώ:
Coaching: Σε τί μπορεί να με βοηθήσει;
Η μέθοδος του Σωκράτη και το Coaching
Αλλάζοντας πεποιθήσεις, αλλάζεις τη ζωή σου
Στόχοι: Ποια είναι η συνταγή της επιτυχίας;
Αντωνία Ποθητού 