Τί μας κινητοποιεί;
Το πιο διαδεδομένο ίσως μοντέλο παρακίνησης είναι αυτό που αναπτύχθηκε από τον Abraham Harold Maslow και έχει εφαρμογή σε πολλά περιβάλλοντα π.χ. επιχειρησιακά (στόχοι, bonus κλπ. )
Σύμφωνα με τον Maslow,
μόνον οι ανάγκες που δεν έχουν ικανοποιηθεί είναι παράγοντες παρακίνησης.
Αυτό σημαίνει ότι μόνον αν πεινάμε θα αγοράσουμε, θα καλλιεργήσουμε ή (ανάλογα με την ένταση ή τη διάρκεια της πείνας) μπορεί ακόμα και να κλέψουμε τροφή για να ικανοποιήσουμε την πρωταρχική βιολογική ανάγκη της επιβίωσης. Επίσης, μόνο αν έχουμε έντονο πάθος για επιτυχία, θα μελετήσουμε και θα μάθουμε όσο περισσότερα μπορούμε για να ικανοποιήσουμε αυτήν την φιλοδοξία.
Ιεράρχηση Αναγκών κατά Maslow
Σύμφωνα με το Maslow, υπάρχει μια φυσική σειρά με την οποία οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται καθεμιά από αυτές τις ανάγκες και, επομένως υποκινούνται από αυτές σε αύξουσα σειρά.
Η άνοδος στην ιεραρχία αναγκών του Maslow είναι κάτι αντίστοιχο με την ανάβαση μιας κλίμακας σκαλί-σκαλί. Αντιλαμβανόμαστε το επόμενο σκαλοπάτι μόνο αφού κατορθώσουμε να ανεβούμε το προηγούμενο. Όπως ο βιολογικός οργανισμός, κανείς δε μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς τροφή και νερό, ομοίως δε μπορεί να αναπτυχθεί ως ψυχολογικός οργανισμός χωρίς την ικανοποίηση και των άλλων αναγκών.
«Άνευ των αναγκαίων αδύνατον και ζην και ευ ζην», Αριστοτέλης.
- Το κατώτερο επίπεδο, το οποίο αποτελείται από τις σωματικές ανάγκες, εκφράζει τον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση. Εμφανίζονται στο κατώτατο επίπεδο γιατί τείνουν να έχουν την υψηλότερη δύναμη μέχρις ότου ικανοποιηθούν κάπως. Είναι οι βασικές βιολογικές ανάγκες που υπάρχουν από τη στιγμή της γέννησής μας και συντελούν στη διατήρηση της ζωής: π.χ. τροφή, ένδυση, στέγη, σεξ, ύπνος.
- Το επόμενο σκαλοπάτι αντιστοιχεί στην ανάγκη για ασφάλεια, δηλαδή στην προσπάθεια του ατόμου να αισθάνεται ασφάλεια και να αποφεύγει ό,τι είναι βλαβερό. Είναι η ανάγκη για αυτοσυντήρηση. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να αισθάνεται σιγουριά για την ύπαρξή του και την ικανοποίηση των φυσιολογικών του αναγκών στο μέλλον (σωματική ασφάλεια, ηθική και οικογενειακή ασφάλεια, μόνιμη απασχόληση, οικονομικές απολαβές, σύνταξη, κατοικία, ασφάλεια της υγείας κτλ.)
- Το επόμενο επίπεδο είναι η ανάγκη του ατόμου να ανήκει σε μια ομάδα, δηλαδή η φυσιολογική ανθρώπινη επιθυμία να γίνεται αποδεκτό και να εκτιμάται από άλλους, να αναπτύσσει φιλικές σχέσεις, να προσφέρει και να κερδίζει αγάπη και στοργή.
- Το τέταρτο επίπεδο είναι το επίπεδο των αναγκών αυτοεκτίμησης, το οποίο υποκινεί τον άνθρωπο να συμβάλλει με όλες τις δυνάμεις στις προσπάθειες της ομάδας με αντάλλαγμα διαφόρους τρόπους ανταμοιβής και αναγνώρισης. Είναι οι ανάγκες για αναγνώριση και σεβασμό από τους άλλους, για φήμη, κύρος, εκτίμηση, επιτυχία, ανεξαρτησία, εμπιστοσύνη, αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση. Η ικανοποίησή τους παράγει αισθήματα αυτοπεποίθησης, αξιοπρέπειας, δύναμης, γοήτρου.
- Στο υψηλότερο επίπεδο της κλίμακας βρίσκονται οι ανάγκες αυτοπραγμάτωσης, οι οποίες ικανοποιούνται όταν το άτομο έχει το αίσθημα της προσωπικής εξέλιξης και επιτυχίας, της ικανοποίησης και της πληρότητας από αυτό που κάνει. Είναι οι ανάγκες που έχει ο άνθρωπος να γίνει αυτό που θέλει να γίνει, να πραγματοποιήσει όλα του τα όνειρα, τις προσδοκίες του, να τελειοποιηθεί. Τα άτομα ικανοποιούν αυτή την ανάγκη κατά διαφορετικούς τρόπους (π.χ ιδεώδης μητέρα ή διευθύντρια, αθλητής ,μουσικός κτλ).
Ο Maslow δεν εννοούσε ότι οποιαδήποτε ανάγκη μπορεί να ικανοποιηθεί εντελώς. Αντίθετα, πίστευε ότι μια ανάγκη θα πρέπει να ικανοποιηθεί σε έναν ελάχιστο βαθμό πριν ασχοληθεί το άτομο με το ανώτερο επίπεδο αναγκών. Μόλις το άτομο φτάνει σε αυτό το σημείο, αρχίζει και αισθάνεται την ένταση που προέρχεται από το επόμενο επίπεδο της ιεραρχίας των αναγκών, οπότε αρχίζει να πειραματίζεται με νέους τύπους συμπεριφοράς προκειμένου να ικανοποιήσει την νέα ανάγκη.
Σε έναν μέσο άνθρωπο ικανοποιούνται κατά 85% οι βιολογικές , 70% οι ανάγκες για ασφάλεια, 50% οι κοινωνικές ανάγκες, κατά 40% η ανάγκη για αυτοεκτίμηση και κατά 10% οι ανάγκες για αυτοπραγμάτωση. Στην ιεραρχική αυτή δομή δεν μπορείς να παρακινήσεις μια ανάγκη αν δεν έχει καλυφθεί σε μεγάλο ποσοστό η προηγούμενη.
Οι άνθρωποι που φτάνουν στην αυτοπραγμάτωση, κατά το Maslow, έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:
- Να αποδέχονται τον εαυτό τους και τους άλλους όπως είναι
- Τους απασχολεί ο εαυτός τους αλλά ταυτόχρονα είναι ελεύθεροι να αναγνωρίσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων
- Έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται στη μοναδικότητα των ανθρώπων και των καταστάσεων, αντί να έχουν μια μηχανική και στερεότυπη συμπεριφορά
- Είναι σε θέση να δημιουργήσουν στενές σχέσεις έστω και με λίγα, ξεχωριστά για αυτούς άτομα
- Μπορούν να είναι αυθόρμητοι και δημιουργικοί
- Έχουν τη δυνατότητα να αντιστέκονται στη συμβατικότητα και να επιβάλλονται ενώ παράλληλα
- Ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της πραγματικότητας
Ο Maslow ισχυρίστηκε ότι όλοι μας έχουμε το δυναμικό να κινούμαστε σταδιακά προς την κατεύθυνση αυτών των ιδιοτήτων.
Επιπλέον, ισχυρίστηκε ότι οι άνθρωποι είναι βασικά καλοί ή ουδέτεροι και όχι κακοί, ότι όλοι μας έχουμε την παρόρμηση να αναπτυχθούμε και αξιοποιήσουμε τις δυνατότητές μας και ότι η ψυχοπαθολογία είναι αποτέλεσμα της στρέβλωσης και της διάψευσης της στοιχειώδους φύσης του ανθρώπου. Στη ρίζα αυτής της διάψευσης, βρίσκονται οι κοινωνικές δομές, οι οποίες εμποδίζουν το άτομο να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.
Το μοντέλο του Maslow δεν είναι στατικό αλλά μεταβάλλεται, εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως ο πολιτισμός, η ανάπτυξη, η τεχνολογία, οι προσδοκίες, οι μεταβολές αξιών κ.α. Μετά από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, οι ιεραρχικές δομές κατά Maslow μπορεί να διαφέρουν από τόπο σε τόπο και από χώρα σε χώρα λόγω κουλτούρας και κοινωνικών δομών.
Όπως :
Ή:
Εσείς έχετε εντοπίσει ποιες είναι οι ανάγκες που σας παρακινούν; (Αλλά και πώς αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου;)
Ποιες έχετε ικανοποιήσει πλήρως ή μερικώς και ποιες άλλες έχετε στόχο;
Ποιες είναι οι πραγματικές σας ανάγκες και ποιες οι πλασματικές;
Είναι βασικό να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα για εμάς και να διαμορφώνουμε με μεγαλύτερη συνειδητότητα τους στόχους μας , το περιβάλλον μας, τις προσδοκίες μας αλλά και να έχουμε γνώση των εμποδίων που βάζει η κοινωνία για την εκπλήρωσή τους.
Αντωνία Ποθητού, Ψυχολόγος – Coach
Αν χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να βρεις εδώ:
Coaching: Σε τί μπορεί να με βοηθήσει;
Η μέθοδος του Σωκράτη και το Coaching
Αλλάζοντας πεποιθήσεις, αλλάζεις τη ζωή σου
Στόχοι: Ποια είναι η συνταγή της επιτυχίας;
Αντωνία Ποθητού 